Dumlupınar Şehitliği
Kültür Bakanlığı, Kurtuluş Savaşı şehitleri için üç şehitlik yaptırmıştır. Bu şehitliklerin ilki, 30 Ağustos 1922 Başkomutan Meydan Savaşı'nda şehit düşen askerlerimiz için yaptırılan Dumlupınar ilçesi sınırları içinde Cafer Gazi Tepesieteklerindeki Dumlupınar Şehitliği'dir.
Projesi Yüksek Mimar Nejat Dinçel tarafından çizilen şehitlik; namazgâh, şadırvan, otopark ve mezarlık bölümlerinden oluşmaktadır. Şehitlikte 500 er ve erbaş, 100 subay mezartaşı bulunmaktadır. Şehitlik çevresine dört anıt dikilmiştir: Atatürk, İnönü, Fevzi Çakmak Anıtı (Prof. Tankut Öktem), Mehmetçik Anıtı (Prof. Tankut Öktem), Kurtuluş Savaşı Anıtı (Prof. Haluk Tezonar), Şehit Baba ve Oğul Anıtı (Prof. Haluk Tezonar).
Şehitlik, Büyük Taarruz'un 70. Yıldönümü'nde 26 Ağustos 1992 günü düzenlenen büyük bir törenle halkın ziyaretine açılmıştır.
ATATÜRK, İNÖNÜ ve FEVZİ ÇAKMAK ANITI
Şehitliğin kapısından girince mermer bir platform üzerinde Atatürk ortada, sağında Fevzi Çakmak solunda ise İsmet İnönü’den meydana gelen bronzdan yapılmış olan üçlü heykel grubu gelmektedir. Atatürk’ün boynunda dürbün sol elinde ise bir baston vardır. Sağ elini ileriye doğru uzatmış bir şekilde durmaktadır. Her üçü de Kurtuluş Savaşında giydikleri tarzda asker üniformalı olup başlarında kalpak vardır.
KURTULUŞ SAVAŞI (MİLİSLER) ANITI
Haluk Tezonar tarafından yapılmıştır. Türk halkını temsil eden üçlü bir anıttır, savaşın komutanlarını gösteren Atatürk, İnönü, Fevzi Çakmak Anıtı'nın karşısında yer alır. Genç bir milis, kucağında çocuğu ile genç bir kadın ve yaşlı bir erkek Kurtuluş Savaşı'ndaki topyekün mücadeleyi simgeler.
Kaidenin altındaki mermer kitabede Mehmet Akif’in şu dizeleri yazılıdır:
“Ben ezelden beridir hür yaşadım hür yaşarım
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım
Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner aşarım
Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım“
MEHMETÇİK ANITI
Şehitliğe girince tam karşıdaki tepede yer alır, mermer merdivenlerle yanına çıkılır. Mermer kaide üzerindeki bronzdan yapılmış eli süngülü Mehmetçik, isimleri bilinmeyen askerleri simgeler. Anıt, Tankut Öktem tarafından yapılmıştır.
ŞEHİT BABA-OĞUL ANITI
Bu destan 1912 yılında daha oğlu Mehmet 8 yaşında iken Balkan Savaşı’na katılmak için köyünden ayrılan, daha sonra sırasıyla Galiçya, Hicaz, Yemen, Kafkasya’da 11 yıl cepheden cepheye koşarak çarpışan Çetmilli Kara Ali Çavuş’un muhteşem destanıdır.
Anadolu’da milli mücadele başlayınca Çetmilli Kara Ali Çavuş, doğu cephesinden Kurtuluş Savaşı’na koşmuş, Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nde cephede oğlu 19 yaşındaki Alay Sancaktarı Mehmet Onbaşı ile karşılaşmıştır. Mehmet Onbaşı, Kara Ali Çavuş’un 11 yıl önce Köyü’nde bırakıp gittiği oğludur. Bu büyük kahraman asker Kara Ali Çavuş, 31 Ağustos 1922 günü 11 yıl sonra kavuşabildiği oğlunun kollarında şehit olmuştur.
Kara Ali Çavuş’un Oğlu Kahraman Mehmet Onbaşı ise; 9 Eylül’de İzmir’e giren birliğin başında şehit olmuştur. Bu anıt, bu kahraman baba – oğulun anısına yaptırılmıştır.
